|
|
“МЫ ЯШЧЭ ТУТ!” Беларуска-яўрэйскі бюлетэнь (Мінск). Выпуск XXIX, ліпень 2007 г. / аў 5767 г.
|
“МЫ ЯШЧЭ ТУТ!”
Беларуска-яўрэйскі бюлетэнь (Мінск).
Выпуск XXIX, ліпень 2007 г. / аў 5767 г.
====================================================
НУДОТА, УЗВЕДЗЕНАЯ Ў ПРЫНЦЫП
Гэта мы пра з’езд аднаго небезвядомага Саюза, дзе 15 ліпеня начальнікам на шосты тэрмін выбралі члена КПСС з 1963 г., лаўрэата Ленінскай прэміі тав. Левіна. Хтосьці чакаў іншага? Не падманвайце сябе. Кожны народ мае такіх прадстаўнікоў, якіх заслугоўвае. Ды не разумеем простай рэчы: навошта Адміністрацыі яшчэ нейкія з’езды, выбары? Абвясцілі б спадара-таварыша «яўрэйскім каралём», глядзіш, знайшоўся б новы У. Караткевіч, напісаў бы пра яго новую супераповесць.
=================================
ЖИВИ ЦЕЛЫЙ ВЕК – “СТУЧИ” НА КОЛЛЕГ!
Беларускае аб’яднанне яўрэйскіх арганізацый і абщын / Белорусское объединение еврейских организаций и общин
Председателю Верховного Совета Республики Беларусь ШУШКЕВИЧУ С.С.
Уважаемый Станислав Станиславович!
Считаю своим долгом поставить Вас в известность, что по имеющимся у Республиканского объединения еврейских организаций и общин данным, в Минске в настоящее время значительную организационную активность проявляет достаточно хорошо известный в кругах еврейской общественности республики, ныне проживающий в США г-н Гутман Я. Его статьи публикует пресса, он выступает на крупных форумах; в частности, на Всемирном съезде белорусов; организует пресс-конференции, в орбиту своей деятельности втягивает официальных лиц республики (…)
Зная г-на Гутмана по его прошлой общественной деятельности и сталкиваясь с негативными сторонами ее, мы с крайней осторожностью относимся к деятельности этого человека на территории нашей республики, тем более, что проходит она фактически через нашу голову и в будущем может быть связана с серьезными финансовыми взаимоотношениями (…)
Президент объединения
Л.Левин
г. Минск 03.09.93
«МЯТ!»: фактаў, якія сведчылі б аб «негатыўных баках дзейнасці», у лісце няма. Гэта быў далёка не апошні зварот ад імя «яўрэйскай грамадскасці»: падобныя ў канцы 90-х атрымлівалі старшыня Мазырскага гарвыканкама, віцэ-прэм’ер урада. Адрасаты ўжо і не працуюць на тых пасадах, затое кляўзнікі дэманструюць зайздросную ўстойлівасць.
================================
НАВІНКІ МОВАЗНАЎСТВА…
САБАКА, ЯКІ БРАХАЎ НА ІЎРЫТ
Ці думаў наш зямляк Эліэзэр Бэн-Егуда, калі ў канцы XIX ст. з-за недахопу сумоўцаў мусіў гаманіць на іўрыце з сабакамі, што ў 2007 г. чацьвераногія сябры нарэшце сяго-таго навучацца і стануць разумець «лашон га-кодэш»?
Пачалося ўсё з таго, што 10 амэрыканскіх паліцыянтаў прайшлі курсы ў ізраільскай арганізацыі «Жывёлы дзеля міру». Ізраільскія інструктары-кінолягі вучылі амэрыканцаў і прымацаваных да іх сабак, як пазбягаць тэрактаў. Датуль хеўра займалася дрэсіроўкай сабак для ізраільскай паліцыі ды мясцовых ахоўных кампаніяў і, натуральна, падчас трэніровак каманды з вуснаў ізраільскіх гражданоў выляталі выключна на іўрыце.
Пасьля курсаў амэрыканскія паліцыянты разам з сабакамі вярнуліся ў Лос-Анжэлес і запрацавалі ў спэцыяльным аддзеле каліфарнійскай паліцыі. Надоечы на ўрачыстай цырымоніі, дзе прысутнічалі мэр Лос-Анжэлеса і ізраільскі консул, былі паказаныя ўзорныя выступленьні спэцаддзелу. Шмат хто з шаноўных госьцікаў быў нямала зьдзіўлены, пачуўшы, як каліфарнійскія копы, няхай сабе зь цяжкім амэрыканскім акцэнтам, падаюць сваім гадаванцам іўрыцкія каманды «тфос!» (схапіць!), «бо гінэ!» (да мяне!) і «хапэс!» (шукай!).
Разгадка простая: у лос-анжэлескай паліцыі палічылі, што ў Ізраілі сабакі пасьпелі прызвычаіцца да іўрыту. Таму было вырашана гадаваць псюкоў у габрэйшчыне і на каліфарнійскай зямлі, дзеля чаго некалькі паліцыянтаў нават скончылі міні-ульпан.
П. К-ч, паводле «Едыёт Ахранот»
…І ГЕАГРАФІІ
Як мы паведамлялі ўжо, у траўні г.г. нашу краіну наведаў паважаны расійскі бард і навуковец Аляксандр Гарадніцкі. На жаль, ён не абмежаваўся здымкамі фільма пра ідыш і выкананнем песняў для тубыльцаў, а яшчэ і паспрабаваў павучыць іх (нас) розуму: аказваецца, ён «не отделяет Белоруссии от России» ды адлучае Беларусь ад Еўропы («Авив», № 3-4, 2007).
Хочацца верыць, што ідзецца пра выпадковыя агаворкі. Іначай «арыя маскоўскага госця» набліжаецца да паводзінаў персанажа з прымаўкі, якога пусцілі за стол, а ён – кладзе ногі на стол.
Мы ўпэўнены, што незалежнасць Беларусі, пры ўсіх яе выдатках, для большасці літвінаў-літвакоў была і будзе каштоўнасцю, што б там ні баялі Пуцін, Жырыноўскі... Калі на хвілю вярнуцца да мовазнаўства, то дарма беларускае зямляцтва ў Ізраілі захоўвае ў сваёй афіцыйнай назве на іўрыце словы «Русія ha-левана», г.зн. «Белая Расія». Даўно пара замяніць іх на «Беларусь» – мо таму паспрыяе абранне прэзідэнтам нашага земляка Сёмы Перскага, які прыязджаў на дагістарычную радзіму ў 1992 і 1998 г., ведае яе назоў.
========================================
ГОД ПАСЛЯ ДРУГОЙ ЛІВАНСКАЙ ВАЙНЫ
Вайна, якой не было
Вядомая ісціна – вайна зрывае маскі з усіх без выключэнняў. Слоўнае шалупінне абяцанак, выкрутаў, адгаворак аблятае з людзей імгненна, адкрываючы сутнасць. У першую чаргу гэта тычыцца тых, каго мы выбіралі – ці не выбіралі. Урокі вайны каштуюць нам даражэй за ўсё, бо мы плацім за іх чалавечымі жыццямі. Таму варта засвоіць іх па-сапраўднаму.
Ужо ў першыя хвіліны замірэння высвятліліся асноўныя вынікі 34-дзённага процістаяння з “Хізбалой”.
Па-першае, Ізраіль у вачах арабскага свету канчаткова страціў г.зв. фактар стрымлівання, падарваны ў сувязі з вывадам сіл ЦАХАЛа з Лівана яшчэ ў 2000 г. Дастаткова зірнуць на кардынальную змену курсу сірыйскай знешняй палітыкі: у пачатку вайны Сірыю больш за ўсё хвалявала ўласная бяспека і магчымыя сутыкненні на ізраільска-сірыйскай граніцы ўсяляк прадухіляліся. Дыпламаты і чыноўнікі бажыліся, што ім няма справы да таго, што адбывалася ў суседнім Ліване. Іншымі словамі, у Дамаску ўсур’ёз непакоіліся, што, распачаўшы барацьбу з вынікам – тэрарыстамі “Хізбалы” – Ізраіль задумаецца аб выкараненні прычыны – сірыйскай дактрыны ўзрошчвання гэтых тэрарыстаў. Адразу ж па спыненні агня Сірыя ўзяла ініцыятыву ў свае рукі, загаварыўшы аб неадкладным вяртанні Галанскіх вышынь… Такім чынам, новая вайна стала практычна непазбежнай. Пра гэта адкрыта гавораць аналітыкі ваеннай выведкі АМАН, ізраільскія вайсковыя і палітычныя спецыялісты і, галоўнае, сірыйскія ды іранскія палітыкі.
Відавочна, што на мяжу новага, напэўна, больш разбуральнага і цяжкага канфлікту, нас прывялі дзеянні палітычнага і ваеннага кіраўніцтва. І гэта – яшчэ адзін бясспрэчны ўрок адбытай вайны. Вайны, у якой бралі ўдзел усе – салдаты тэрміновай службы і рэзервісты, якія рваліся ў бой, жыхары паўночных гарадоў і тыя, хто дапамагаў ім чым мог у цяжкія дні. Усе, акрамя фанабэрыстага, разгубленага і цалкам непрафесійнага ўрада.
Шмат каму з ізраільцян пасля фармавання кіроўнай кааліцыі (пачатак 2006 г.) прыйшла ў галаву адна думка: “Вось цяпер, сапраўды, абы не было вайны!” Бо ўявіць сабе вёрткага адваката на чале ваюючай краіны, а прафсаюзнага гарлапана ў якасці міністра абароны здавалася жудасным сном. Сном, які праз лічаныя тыдні абярнуўся ў крывавую яву. Калі наша шматпакутная краіна і дасягнула чагосьці за месяц баёў, то выключна насуперак кіраўніцтву Ольмерта і яго кабінета. Усё ў ліпені-жніўні 2006 г. будавалася на гераізме нашых салдат і мужнасці жыхароў Поўначы, гатовых цярпець выпрабаванні і небяспеку дзеля таго, каб даць арміі перамагчы.
А вось аб’ём маны, выплюхнутай на галовы ізраільцян кіраўнікамі дзяржавы за час вайны, беспрэцэдэнтны. Прыклады ў нас пад рукой. У час абстрэлаў Цфат наведалі нямала міністраў і іншых адказных асоб. Усе яны наведвалі мэрыю, асабліва бясстрашныя нават выходзілі на вуліцы прыфрантавога горада, выслухоўвалі просьбы (жыццёва неабходныя!) гарадскога кіраўніцтва, абавязкова абедалі, пасля чаго абяцалі. Міністр фінансаў Гіршзон абяцаў, натуральна, грошай, міністр абсорбцыі Бойм – кандыцыянеры і адпраўку ўсіх рэпатрыянцкіх дзяцей у летнія лагеры. Міністр абароны – таксама грошай і перамагчы, неадменна перамагчы. Капітан у адстаўцы Перэц увогуле з мегафонам у руцэ адчувае сябе яўна лепш, чым з картай мясцовасці… І яшчэ шмат міністраў абяцалі не ўспомнім чаго.
Увага: ніводнае (НІВОДНАЕ!) абяцанне не было выканана! Ні ў час вайны, ні пасля. Нам хлусілі – бессаромна, цынічна, гледзячы ў вочы...
Вайны для прэм’ера і яго міністраў не было, бо, калі няма вайны – не трэба аддаваць загады Службе тылу аб адкрыцці складаў з правіянтам і прадметамі першай неабходнасці, не трэба эвакуіраваць жыхароў Поўначы. Зрэшты, цяпер, калі мы справіліся і самі – гэта няважна. Для ўсёй краіны вайна была, і яна ўсё расставіла па сваіх месцах…
Так званая палітычная эліта паказала сваю бездапаможнасць пры рашэнні рэальных, а не віртуальных праблем. Справа нават не ў тым, што за месяц вайны ў кіраўнікоў дзяржавы не знайшлося ніводнага нармальнага слова для больш чым мільёна суайчыннікаў, кінутых на волю лёсу… А ў тым, што выявілася: за прыгожай шыльдай «размежаванне», якая адзіная прывяла Ольмерта ў фатэль прэмъер-міністра, няма нічога. Ні дзяржаўнай філасофіі, з якой павінна вырастаць дзяржаўнае мысленне. Ні ведання рэальных праблем і патрэб шараговых грамадзян краіны, а не партыйных прызначэнцаў. Ні хоць чаго-небудзь, што нагадвала б пра Асобу.
І ў пасляваенныя дні, калі дасягненне максімальнай еднасці ў грамадстве мела жыццёва важнае значэнне для краіны, кіроўная кааліцыя займалася асабістымі праблемамі: дзялёжкай бюджэта і пошукам «стрэлачнікаў» у правале ліванскай кампаніі-2. Ольмерт прыгразіў быў Сірыі, што, калі што якое, мы “стрымлівацца, як у Ліване, не будзем”, – адкажам абавязкова. Зрэшты, падрабязнасцей чапаць не стаў і больш да гэтай слізкай тэмы не вяртаўся…
Пераклад з рускай паводле штомесячнай незалежнай газеты “Вестник Цфата”, № 19 (43), 2006.
ПАСОЛ ІЗРАІЛЯ Ў БЕЛАРУСІ ПРА ВАЙНУ Ў ЛІВАНЕ
«…Iзраiлю даводзiцца змагацца з тэрорам у нашым рэгiёне самастойна. Гэта прымусiла нас правесцi маштабную аперацыю супраць баз тэрарыстаў на поўднi Лiвана. Паколькi гэтая аперацыя не была такой жа сакрушальна пераможнай, як папярэднiя, яна моцна крытыкуецца ўнутры Iзраiля, але тым не менш сваiх асноўных агульных мэт яна дасягнула.»
(«Народная воля» – nv-online.info)
============================
ВЫВУЧАЙМА ІЎРЫТ ЗА ТОЕ, ШТО НА ІМ РАЗМАЎЛЯЕ ПЕРЭС!
Выказванні Ш. Перэса паводле www.likud.org.il
“Ngmru 100 shanot teror, matkhilim 100 shanot du-siakh ushkenut tova” (beneum bakneset, 30.8.93)
«Скончыліся 100 год тэрору, пачаліся 100 гадоў дыялогу і добрасуседства» (прамова ў Кнесэце, 30.8.93).
“Niten li rishajon lihiot kholem” (beneum bauniversita pensilvania, november 1994)
«Дайце мне права быць летуценнікам» (прамова ў Пенсільванскім універсітэце, лістапад 1994)
“Bli safek, mtrta habaa shel Jisrael hi lehitstaref le liga haarabit” (Ha-arets, 21.12.1994)
«Без сумневу, у будучыні Ізраіль паставіць сабе за мэту далучэнне да Арабскай лігі» («Га-арэц», 21.12.94).
“Mi sherotse gam shalom ugam bitakhon jkabel lo et ze velo et ze” (Jerusalem Post, 7.5.1995)
«Той, хто хоча і міру, і бяспекі, не атрымае ні таго, ні другога» («Джэрузалем Пост», 7.5.95)
Jomaim lifnej gal hapiguim: “Im hapaleshtinaim hakol holekh tov… Hamumkhim she khazu lanu teror hitbadu… Arafat lokhem birtsinut neged hateror” (Ha-arets, 23.2.1996)
За пару дзён да хвалі тэрактаў: «З палестынцамі ўсё ідзе добра… Усе спецыялісты, што прадказвалі тэрор, памыліліся… Арафат сур’ёзна змагаецца з тэрорам» («Га-арэц», 23.2.96).
Sheataim lifnej hatkafat hakhezbala belevanon: “Jesh rogia belevanon. Gam hatsad hasheni rotse lehorid et hahaslama” (Maariv, 21.3.1996)
За некалькі гадзін да атакі Лівана “Хізбалой”: «У Ліване – спакой. Другі бок таксама хоча знізіць напружанасць» («Маарыў», 21.3.96).
=========================
НАМ ПІШУЦЬ
Мой бацька Турыянскі Шыман Нояхавіч (1899-1958; на фота) у 1921 г. скончыў Кіеўскі універсітэт. З 22 чэрвеня 1941 г. у радах Чырвонай Арміі. Скончыў вайну ў званні ст.лейтэнанта ў Берліне (май 1945 г.). Меў 3 раненні, 9 узнагарод. Да арышту па справе «урачоў-шкоднікаў» служыў у праграме лендліза. Быў асуджаны; пасля смерці Сталіна турму замянілі на вялізны штраф і ссылку ў в. Крывошын Ляхавіцкага раёна. У час вайны страціў бацьку, маці і дваіх дзетак… Нацысты забілі 19 чалавек з роду Траян-Турыянскіх з Тарашчы і Кіева, сёння я апошні па мужчынскай лініі.
Міхась Турыянскі, г. Ляхавічы.
===============================
ДАЛОЎ БЕЛЫЯ ПЛЯМЫ! / Nider mit dy vajse pliames! / Habuz lektamim levanim! / ДОЛОЙ БЕЛЫЕ ПЯТНА!
Мемуары Майсея Герчыкава (1904-1966), запісаныя ў 1966 г. і размешчаныя на сайце berkovich-zametki.com, з цікавасцю прачытае кожны, каму дарагая гісторыя беларускіх яўрэяў. Нягледзячы на тое, што ў 1923 г. аўтар пераехаў з Гомеля ў Петраград, «тут засталася яго душа», пра што сведчыць і ніжэй прыведзены фрагмент.
Моисей Герчиков
ПУТИ-ДОРОГИ… (отрывок)
Я родился в «черте». Но этим еще не все сказано: я вырос в «черте оседлости», она сформировала меня как человека и дала с собой в дорогу тот идейный «хлеб насущный», которым, по сути дела, я питался всю свою сознательную жизнь. И в этом смысле, пресловутая «черта еврейской оседлости» в значительно большей степени, чем вся остальная Россия, является моей подлинной родиной…
И сейчас, на седьмом десятке, меня непрестанно тянет в то белорусское Полесье, где я начал и провел первые годы своей жизни. Перед взором часто встает заброшенная в полях Мозырьщины небольшая деревенька Капличи с ее покривленными, крытыми соломой хатами и бедными простыми селянами. По соседству лежало несколько более богатое село Пески с большой «районной» церковью, а на другом конце деревни – старая водяная мельница, и невдалеке большая помещичья усадьба Новаковского. (…)
Дом моего деда стоял в центре деревни, представлявшей, собственно, одну лишь улицу, по обеим сторонам которой стояли избы, среди которых дом этот выделялся несколько своими размерами и большим крыльцом. В доме жил сам дед с женой, его дети и внуки. Моя мать, старшая из его дочерей, по выходе замуж отпочковалась от своей первоначальной семьи и жила отдельно в одной из близлежащих крестьянских хат. Дед Нохим-Арн был, как я его помню, высоким статным стариком, с большой уже седеющей бородой. Он был религиозен, но не фанатичен, и в общественных вопросах отличался сравнительно редкой в его кругу веротерпимостью. Ревностный сторонник хасидизма и почитатель калинковского «ребе», он лишен был какой бы то ни было сектантской замкнутости. В его комнате, наряду с портретом столпа хасидизма, Шнеер-Залмана, висел и портрет его знаменитого виленского противника – Илии-гаона.
Среди жителей деревни дед пользовался большим уважением и непререкаемым авторитетом. Соседи-крестьяне часто обращались к нему за советами, поверяли ему свои заботы и трудности, отдавали на его безоговорочный суд свои распри и обиды. Даже родовитый шляхтич и помещик Новаковский останавливал нередко свою бричку у дедовского крыльца и подолгу засиживался за беседой с ним.
Общей любимицей в семье деда была его младшая дочь Иохевед. Обладая недюжинными способностями, она рано и в совершенстве овладела древнееврейским языком, была хорошо знакома с той тысячелетней письменностью, которая была создана на этом языке, начиная от Библии и кончая Бяликом и Черниховским. В сфере ее интересов были и лучшие образцы мировой литературы. Увлекаясь поэзией, она прекрасно знала творчество ее лучших представителей: Гете и Пушкина, Байрона и Лермонтова, Лонгфелло и Верхарна, Тютчева и Блока… Со временем она и сама стала известной еврейской поэтессой, и ее стихи, за подписью «Бат-Мириам», стали в 20-х годах появляться в таких журналах, как штыбелевская «Гаткуфа» («Эпоха»), а затем и отдельными сборниками, изданными в Палестине, куда она переехала в 1926 году.
Помимо семей деда и его детей, в Капличах жило всего несколько считанных евреев. То были: мельник, кузнец и лавочник. Точнее, торговка Фейга, содержавшая маленькую лавчонку. В ее «универмаге», в котором еле вмещалось 2-3 человека, продавались основные товары тогдашнего сельского потребления: селедка, спички, махорка, керосин, нитки и т.п. Все эти люди были, как правило, обременены большими семьями, на содержание которых едва хватало их скромного заработка.
Моим первым учителем был уже упоминавшийся дед Нохим-Арн. По семейным рассказам я был его самым любимым внуком, с которым он охотно проводил свое свободное время. Мне только минуло 4 года, как он уже стал обучать меня грамоте. Я быстро овладел квадратными буквами еврейского алфавита. Моим первым учебником был еврейский молитвенник – «Сидур», и в пятилетнем возрасте я уже четко повторял за дедом древнееврейские слова молитв. Это приводило старика в большое умиление, и он, с еще большим усердием, посвящал меня в таинственный и сложный мир иудейских канонов, подготовляя к поступлению в традиционный «хедер».
Усердие это вызвало, однако, большое сопротивление со стороны его дочери – моей тетки Иохевед. Она была ярой сторонницей национального, но светского образования и резко возражала против той громоздкой рутины и бессмысленной зубрежки, которые так процветали в тогдашней полурелигиозной начальной еврейской школе. По ее настоянию решено было не отдавать меня в «хедер», а для моего дальнейшего обучения пригласить модернизированного учителя – «мойре». Так как такого учителя в деревне достать было невозможно, то семья наше переехала в близлежащее местечко Калинковичи.
Смутно помню, как весь наш скудный домашний скарб был погружен на подводу, и мы пустились в двадцативерстный путь, отделявший деревню Капличи от местечка. Когда поздно вечером мы въезжали в Калинковичи, то в свете керосиновых огней, мигавших из многочисленных окон, мое будущее место жительства показалось мне каким-то большим сказочным городом...
В Калинковичах большинство населения было еврейским. Проходившая через местечко железная дорога несколько оживляла это небольшое поселение и связывала его с большим миром. Здесь уже не было привычных глазу бедных крестьянских хат. Их заменяли обычные одноэтажные деревянные дома. Главная улица была вымощена булыжником. Имелось несколько магазинов, аптека, пожарное депо, двухклассное училище, почта. В близком соседстве – всего на расстоянии десяти с лишним верст – находился сравнительно крупный по тому времени город – Мозырь.
Прослойка интеллигенции была небольшая, но все же она ощутимо давала себя чувствовать в культурной жизни местечка. Имелся любительский драмкружок, который время от времени ставил на иврите и идише несложные, преимущественно одноактные, пьесы, изредка заглядывали и профессиональные гастролеры.
Помню, приехал как-то украинский драматический театр, к выступлениям которого местная полиция отнеслась весьма подозрительно. Это не помешало, однако, успеху театра. Билеты на все спектакли были полностью распроданы, хотя в местечке не было, кажется, ни одного украинца. Игра на украинском языке не остановила еврейскую публику, которая валом валила в этот театр. Еврейские жители безвозмездно брали к себе «на постой» приехавших артистов, проявляя к ним исключительное внимание и гостеприимство. Семи- восьмилетним мальчиком я посмотрел тогда две постановки «Наталка-Полтавка» и «Жидивка-выхрестка». Это был первый профессиональный театр, который я лицезрел в своей жизни.
Несомненной «достопримечательностью» Калинковичей был хасидский «ребе». По словам знавших его, он был весьма образованным и умным человеком, и к нему во «двор», особенно в праздники, стекалось много верующих евреев из Мозыря, Хойник, Речицы и даже из Гомеля…
* * *
Рыса габрэйскай аселасьці
(перадача «Радыё Свабода» з удзелам Вячаслава Ракіцкага і гісторыка Захара Шыбекі)
Ракіцкі: «Звычайна калі гаворка ідзе пра "рысу пастаяннай габрэйскай аселасьці" для Беларусі, дык зьвяртаецца ўвага на адмоўныя вынікі. Ці яны сапраўды існавалі?»
Шыбека: «З прычыны скучанасьці габрэяў у мясцовых гарадах запавольвалася ўрбанізацыя беларускага насельніцтва, а ў канчатковым выніку тармазіўся і працэс фармаваньня беларускай нацыі, грамадзянскай супольнасьці ў цэлым. Аднак у нас няма ніякіх падстаў вінаваціць габрэяў, бо віна за адхіленьне беларусаў ад урбанізацыі кладзецца не на іх, а на царызм, які праводзіў палітыку антысэмітызму».
Ракіцкі: «Якія станоўчыя вынікі для беларусаў сужыцьця з габрэямі?»
Шыбека: «Па-першае, габрэйскае насельніцтва спрыяла ператварэньню Беларусі ў рэгіён інтэнсіўнага гандлю. Габрэйскія гандляры забясьпечвалі экспарт сельскагаспадарчых тавараў і насычэньне мясцовага рынку ўсімі неабходнымі таварамі, у тым ліку і прывазнымі. Па-другое, габрэйскія спэцыялісты і капіталы спрыялі арганічнаму разьвіцьцю беларускай прамысловасьці ва ўмовах поўнай адсутнасьці падтрымкі з боку расейскай дзяржавы, ва ўмовах адсутнасьці дзяржаўных заказаў. Па-трэцяе, габрэйскія камэрсанты спрыялі ўцягненьню памешчыц-кіх гаспадарак у рыначныя адносіны. Таварнасьць гэтых гаспадарак была адной з самых высокіх у Расеі. Габрэйская салідарнасьць ускладняла станаўленьне беларускага прадпрымальніцтва, але і не дапускала на мясцовы рынак расейскіх камэрсантаў, стрымліваючы тым самым працэс русыфікацыі краю».
Ракіцкі: «А як складваліся адносіны паміж простымі людзьмі габрэйскай і беларускай нацыянальнасьцяў?»
Шыбека: «Габрэйская прысутнасьць была выгадна ў эканамічным пляне і для нізоў грамадзтва, у тым ліку сялян. Габрэі забясьпечвалі вёску таннымі рамеснымі вырабамі. З прычыны габрэйскай канкурэнцыі ў гандлі, цэны на любыя тавары ў Беларусі, і асабліва на прадукты харчаваньня, заставаліся нізкімі. (…) Знакамітая габрэйская дабрачыннасьць была карысна ўсім гараджанам. Карыстацца габрэйскімі шпіталямі, сталоўкамі, прытулкамі маглі і не габрэі. (…)
Беларускія сяляне, у выпадку якога-небудзь гора, беглі раіцца не да памешчыка, а да местачковых габрэяў. Не выпадкова ў наказе сялян Куранецкай воласьці Вілейскага павету ў Дзярждуму (чэрвень 1906) гаварылася: "Мы патрабуем раўнапраўя для ўсіх народаў, якія жывуць у нашай дзяржаве"».
Паводле www.svaboda.org (12.04.2007)
Зваротная сувязь
У мінулым нумары мы пакпілі з «красамоўнага маўчання» пасла Ізраіля Зэева Бен-Ар’е. Праз 2 тыдні пасля выхаду № 28 «МЯТ!» пан пасол усё-такі адрэагаваў на наш запыт: «У пытаннях консульскай палітыкі мы ў агульных рысах прытрымліваемся практыкі краін Еўрасаюза, аднак не маем права перадаваць інфармацыю аб канкрэтных выпадках выдачы візы ці адмовы». Адказ дыпламатычны, з яго няпроста зразумець, ці пусцяць на адпачынак у Ізраіль Віктара Шэймана або Лідзію Ярмошыну, аднак лепшы, чым нічога. Пісьмо пасла напісанае на беларускай мове – вучыцеся, шаноўныя чыноўнікі і грамадскія дзеячы Рэспублікі Беларусь, якія дагэтуль адказвалі нам пераважна на сваёй звыклай «трасянцы».
Зэеў Бен-Ар’е паведаміў нам (і карэспандэнту «КП в Белоруссии») пра тое, што перакладзеныя ім на іўрыт творы Васіля Быкава ў хуткім часе выйдуць у ізраільскіх літаратурных часопісах «Гаг» і «Мознаім»… Пасля чаго Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў (mab.org.by) застанецца прыняць перакладчыка ў ганаровыя сябры. Між іншым, у чэрвені г.г. сп. Зэеў наведаў магілу Быкава.
==================
ZIAME TELESIN (1907-1996)
A SONET MIT IBERIKE SHURES
Ikh hob zikh ojfgekhapt inmitn nakht
Un merer nit gekent hob ikh shojn shlofn.
Dy ojgn in der fintster halt ikh ofn
Un nem zikh ejnkukn in zikh un trakht:
Ot hob ikh zikh aher aropgebrakht
Fun dortn, fun dem krirhedikn tsofn.
Vu iber mir hot a bejz ojg gevakht,
Vos mit retsikhe iz geven farlofn.
Okh, vi ikh hob in jenem land geshmakht –
In land fun gazlovojstve un fun blofn.
Nor, danken Got, ba mir hot nit gekrakht
Majn tifer glojbn un majn shtendik hofn.
Un khotsh ikh taje op funem gefrir
Un dort gelozn kh’hob majn tifn trojer,
Iz hejst es nit, az do vet men far mir
Tseefenen ajeder tyr un tojer.
Majn shloflozikajt git mir tsu farshtejn,
Az tir un tojer efnt men alejn.
“Dy pen” (Oksford), № 15, 1995.
«Первые же публикации З. Телесина показали, что в еврейскую литературу пришел самобытный поэт, отлично владеющий народным языком… Некоторые израильские стихи Телесина положены на музыку» («Краткая еврейская энциклопедия», т. 8, Иерусалим).
ЯНКУ КУПАЛУ – 125!
«Хто ня любіць волі, / Ня нашага роду», – пісаў будучы класік акурат 100 гадоў таму. А яшчэ склаў горкую «Песню жнеяў»: «Пан справіць гучныя дажынкі, / За пот, кроў, слёзы водкі дасць, / Мы будзем піць, / Як гора п’ём / Паноў хваліць, / І дружна ім / Скрозь слёзы песню прапяём».
Гірш Рэлес успамінаў у 2003 г.: да Купалы ў 1930-я любілі хадзіць маладыя пісьменнікі, у т.л. яўрэйскія, гулялі з ім у шахматы (радзей) і ў карты на грошы (часцей). Прычым яны рэгулярна нешта выйгравалі: бадай, не таму, што гаспадар не ўмеў гуляць, а таму, што на справе падтрымліваў «моладзь».
ЯШЧЭ ЮБІЛЕІ
У 1932 г. нарадзіліся Майсей Герчык (7 чэрвеня, Бабруйск), Давід Сімановіч (26 чэрвеня, Нароўля), Абрам Ройзман (20 ліпеня, Бабруйск). Такім чынам, кожнаму з гэтых слынных беларускіх яўрэяў сёлета 75.
М. Герчык працаваў у «Зорцы», на Беларускім радыё, у «Мастацкай літаратуры». Аўтар шматлікіх дзіцячых аповесцяў, пісаў і для дарослых. У № 20 віцебскай «Мишпохи» змешчаны ўрывак з яго рамана «Зброя для забойцы» і рэцэнзія на рускамоўны варыянт мемуараў Г. Рэлеса. У апошняй юбіляр досыць самакрытычны: называе сябе «манкуртам» і «небаракам, які не ведае роднай мовы». Затое ў беларускай літаратуры сяго-таго дасягнуў, стаўшы майстрам апісання «пагранічных» сітуацый: не дзіва, што ў яго творах часта фігуруюць хворыя і ўрачы. Хто ведае, ці не зачытаюць Герчыка так, як чытаюць Кафку і Кізі…
Д. Сімановіч – не толькі паэт, але і перакладчык з ідыша, і віцебскі яўрэйскі актывіст, і дзеяч ПЭН-цэнтра. Адзін з тых, хто стаяў ля вытокаў тэлестудыі ў Віцебску на рубяжы 60-х, Міжнародных Шагалаўскіх дзён у пачатку 90-х. Аматар адсочваць прэсу: «Информация в «Культуре» о Шагаловских днях… Могли бы и полосу дать, а не три строчки» (з літдзённіка Д. Сімановіча за 1995 г.). Дні прайшлі і сёлета; яны супалі з 120-гадовым юбілеем Марка Шагала, народжанага 7 ліпеня.
А. Ройзман – шахматны ігрок, суддзя, трэнер і журналіст. Чэмпіён Беларусі 1966 г., міжнародны майстар, які дагэтуль паспяхова ўдзельнічае ў турнірах «сеньёраў». Мы добра помнім яго сеансы адначасовай гульні ў парку Чалюскінцаў (1980-90-я гг.), цэнім складзеныя ім зборнікі прыгожых партый-мініяцюр («Шахматные дуэли», «444 сраженных короля» і інш.). Дадамо, што сп. Абрам – даўні і зацікаўлены чытач нашага бюлетэня.
Жадаем юбілярам моцнага здароўя, спору ў працы і людскага прызнання як у РБ, так і за яе межамі. І, вядома, да 120!
================================================
НАВІНЫ ЧОРНЫЯ І БЕЛЫЯ
17 чэрвеня ў Мінскім яўрэйскім абшчынным доме адзначалася 15-годдзе шахматна-шашачнага клуба, і гэта чамусьці падзівіла дырэктарку «Хэсэда», якая прабягала міма. У вітальным слове арганізатар клуба Міхаіл Звераў нагадаў «этапы вялікага шляху», расказаў пра самых вядомых гульцоў клуба. Найстарэйшы з іх – удзельнік Вялікай айчыннай вайны 88-гадовы Міхаіл Літвін – прысутнічаў у зале і пазмагаўся за шахматную каманду «Хэсэда» у матчы са зборнай педуніверсітэта. «Хэсэд» перамог 5:3 – відавочна, маладым педагогам ёсць яшчэ чаго навучыцца ў Юрыя Тэпера, іхняга трэнера і нашага аўтара. Дарэчы, менавіта ён выйграў юбілейны бліцтурнір.
Прыемным сюрпрызам для шашыстаў стаў візіт экс-чэмпіёна свету Аркадзя Плакхіна, які даў сеанс адначасовай гульні. Ніхто не звёў нават унічыю, не тое каб адолець мэтра. За гарбатай Аркадзь Міронавіч падзяліўся думкамі пра стан шашак у Беларусі, прыгадаў эпізоды са сваёй багатай біяграфіі (сустрэчы з П. Машэравым і А. Лукашэнкам). Адной з прычын таго, што званне гросмайстра яму надалі толькі пасля 5-га выканання нормы, назваў антысемітызм савецкіх чыноўнікаў.
У жніўні 2007 г. спаўняецца 50 гадоў, як малады Плакхін дабіўся першага значнага поспеху – падзяліў 1-3-я месцы ў юнацкім першынстве СССР у Вінніцы. Да гэтай даты мы друкуем адзін з пазіцыйных шэдэўраў, выбраны для «МЯТ!» слынным гросмайстрам.
А. Плакхін – Г. Варухін
Чэмпіянат СССР 1979 г.
Белыя: a3, c1, c3, d2, d4, g1, g3 (7)
Чорныя: a5, c7, d6, f6, f8, g5, g7 (7)
1. gh4! de5 2. dc5! cd6 3. ce7 fd6 4. ab4! gf4 5. de3 fd2 6. ce3 і чорныя здаліся, бо хутка ў іх скончацца хады.
------------------------------------------------------
Выйшла кніга «На шахматныя тэмы» (Мн., 2007. – 84 с., 200 экз.) – зборнік артыкулаў, задач, партый, ілюстрацый. Першая арыгінальная кніжка пра шахматы і шахматыстаў па-беларуску – «Нанесьці ўдар у дэбюце» С. Давыдзюка і Л. Мартынюк (Брэст, 2004) перакладалася з рускай. Мяркуем, выданне зацікавіць аматараў як практычнай гульні, так і кампазіцыі. Даведацца больш мажліва праз shetko@tut.by або па маб. тэл. 332-96-32 (Леанід Уладзіміравіч).
=====================================================================================
Адрас для лістоў: Рубінчык С.В., Беларусь, Мінск, 220082, вул. Матусевіча, 16-65. (Matusevicha, 16/65, Minsk, Belarus, 220082).
Надрукавана 18.07.2007. Тыраж 150 экз. Бясплатна. Адказны за выпуск – У.П.Рубінчык (rubinczyk@yahoo.com).
Правы на матэрыялы «Мы яшчэ тут!» захоўваюцца за аўтарамі. Бюлетэнь распаўсюджваецца ў Беларусі, Ізраілі, ЗША, Расіі і інш. краінах. Інтэрнэт-версію бюлетэня шукайце на сайце Аб’яднання выхадцаў з Беларусі ў Ізраілі: www.souz.co.il/belzem. Рубрыка «Наши друзья»
=====================================================================================
|
|
|
