|
|
“МЫ ЯШЧЭ ТУТ!” Беларуска-яўрэйскі бюлетэнь (Мінск). Выпуск № XVIII, чэрвень 2006 г. / сіван 5766 г.
|
“МЫ ЯШЧЭ ТУТ!”
Беларуска-яўрэйскі бюлетэнь (Мінск).
Выпуск № XVIII, чэрвень 2006 г. / сіван 5766 г.
====================================================
АД РЭДАКЦЫІ
“BESER GORNISHT CU MACHN, EJDER CU MACHN GORNISHT”
«Як з пустым займацца, то лепш ні з чым» – надзвычай актуальная прымаўка для нашага беларуска-яўрэйскага жыцця, дзе мастацтвазнаўцы і архітэктары робяць «на публіку» палітычныя заявы, адстаўныя рэнтгенолагі выступаюць як эксперты ў гісторыі беларускага народу.
Перад намі апошні нумар газеты «Авив». Ён адкрываецца хронікай міжнародных сувязей. Прадстаўніцы тутэйшай «яўсекцыі» ушанавалі сваёй прысутнасцю Генеральную Асамблею Еўрапейскага яўрэйскага кангрэсу ў Вене, «круглы стол» па праблемах талеранцыі ў Вільнюсе, Вашынгтон…
Выглядае, Галіна Левіна, дачка «таго самага» члена КПСС з 1963 г., знайшла сабе някепскі занятак – замежныя падарожжы за кошт спонсараў. Дарэчы, «Авив» упершыню прэзентуе яе як «советника по культуре председателя СБЕОО», хоць заняла яна той фатэль каля чатырох гадоў таму. Насамрэч, цяпер-та чаго саромецца? Вунь аматар быкаўскіх вершаў прызначыў сына сваім памочнікам, дык чаму б і «галоўнаму яўрэю» не падбаць пра нашчадкаў?
Аўтары «Мы яшчэ тут!», у якіх мы запыталіся пра Галіну, збольшага не маюць нічога супраць адной з лаўрэатак Дзяржпрэміі за 2002 г. Але сістэма, у якой гэная «дарадца» існуе, – відавочна гнілая. І калі пазней пасада «галоўнага яўрэя усёй Беларусі» пяройдзе ў спадчыну, гэта будзе азначаць халэмус усяму яўрэйскаму руху.
Наколькі пасада мяняе чалавека, відаць па дырэктарцы музея гісторыі і культуры яўрэяў Беларусі Іне Герасімавай. Некалі сур’ёзная даследчыца, цяпер яна «наноў адкрывае» Бядулеву паэму «”Жыды”» (гл. пра гэты твор: «Анахну кан», №8/2002) і смела заяўляе ў выданні, пасля якога мы доўга мыем рукі: «сегодня ты можешь учиться, где хочешь, работать, где хочешь, и никого не интересует твоя национальность». Што ж, музеямі традыцыйна кіравалі «правераныя», ідэалагічна падкаваныя кадры… Чытайма эмігрантаў – Міхаіла Нардштэйна і яго цёзку Шумава-Шульмана.
Дратуюць учынкі «яўрэйскіх СМІ» («А» і «Бе», пазнайце сябе), якія раз-пораз перадрукоўваюць матэрыялы, не даючы спасылкі на «сумнеўную» першакрыніцу. Як жа, а раптам русакі з гулякамі пагрозяць пальчыкам за згадку гнанай уладамі «БДГ. Деловой газеты»!
Усё гэта было б смешна, каб не было так сумна, а месцамі і брыдка. У краіне няма – ці амаль няма – яўрэяў, якія справіліся б з маральнай пустэчай. Нашы спадзевы на сайт mazltov.at.tut.by, што задумваўся як пляцоўка для свабоднага абмену думкамі, выявіліся марнымі: папрацаваўшы з месяц, сайт перастаў абнаўляцца. Яго стваральнікі (гл. «МЯТ!», № 17) рассварыліся і закінулі праект, не рэалізаваўшы і чвэрці сваіх шырока абвешчаных планаў.
Што застаецца? Верыць і «жыць не па хлусні», згодна з неўміручым заклікам Аляксандра Салжаніцына. Разбуральніка ГУЛагаў, якому лепяць ярлык антысеміта розныя «інваліды пятай групы» – «не чыталі, але асуджаем». Часам, як ні дзіўна, beser alejn, ejder gemejn. У перакладзе з ідыш гэта значыць «лепш асобна, чым супольна», або «і адзін у полі воін».
ЖЫЦЦЁ ЯК ТЭАТР – LEBN VI TEATER – HAIM KMO TEATRON
У МАГІЛЁВЕ – ДОБРЫЯ ЎМОВЫ
У Магілёве паспяхова прайшлі гастролі тэатра мініяцюр, створанага пры яўрэйскай суполцы горада Барысава.
На сцэне Гарадскога цэнтра культуры госці паказалі сатырычны спектакль «Сцеражыцеся мужчын». Вясёлая п’еса і добрая гульня артыстаў дужа спадабаліся гледачам. Паводле меркаванняў многіх з іх, асаблівы цымус спектаклю дадавала яўрэйская музыка, што гучала цягам усёй пастаноўкі.
Як паясніла АЯН рэжысерка народнага яўрэйскага тэатра «Шалом», створанага пры яўрэйскай суполцы Магілёва, трупа барысаўчанаў прыехала на запрашэнне магілёўцаў, так бы мовіць, з «візітам у адказ» пасля гастроляў «шаломаўцаў» у Барысаве.
Гэта ўжо другое выступленне барысаўскага тэатра мініяцюр у Магілёве, і, зважаючы на цёплы прыём у гледачоў, далёка не апошняе.
Ілля Разумоўскі, www.aen.ru (7 мая 2006)
АБШАР ГАСТРОЛЯЎ ШЫРЫЦЦА
Тэатр «Шалом», створаны пры магілёўскім «Хэсэдзе», пашырае геаграфію гастрольных паездак. Учора трупа вярнулася з Оршы, дзе паказала спектакль «Буйны выйгрыш» паводле Шолам-Алейхема.
Як расказала АЯН рэжысерка тэатра Міра Джаліяшвілі, тэатр «Шалом» летась атрымаў званне народнага.
«Трупа ў нас невялікая, усяго 14 чалавек, – кажа спн. Міра, – але граць мы можам практычна ўсе, бо ўсе артысты – энтузіясты сваёй справы. Дый узрост акцёраў вельмі розны – ад 40 гадоў да 81».
«Шалом» ужо даўно карыстаецца папулярнасцю ў Магілёўскай вобласці. Але акцёры вырашылі пашырыць геаграфію гастролей і наведалі суседнюю Віцебшчыну.
Выступалі артысты ў Палацы культуры завода «Легмаш». «Нам вельмі спадабаўся і сам спектакль, і гульня артыстаў», – сказаў старшыня аршанскай яўрэйскай суполкі Ігар Гурэвіч.
І. Разумоўскі, www.aen.ru (6 чэрвеня 2006)
МЕМАРЫЯЛЫ. ПОСТСКРЫПТУМ
У мінулых выпусках (№№12, 17) згадваліся помнікі ў Нью-Йорку і Тэль-Авіве. Сёння мы маем магчымасць надрукаваць дадатковыя звесткі пра тое, як паўставалі мемарыялы беларускім яўрэям у «далёкім замежжы».
Год назад, 15 мая 2005 года, благодаря инициативе и усилиям бывшего узника гетто Глуска Юлия Айзенштата в Бруклинском Парке Холокоста состоялось открытие Камня памяти евреев, расстрелянных в Глуске. Прошел год. И вот в воскресный полдень 2 апреля 2006 года в Мемориальный парк Холокоста в Бруклине вновь пришли бывшие узники гетто Беларуси, ветераны войны с детьми и внуками. В этот день был открыт памятник евреям, убитым нацистами в трех белорусских местечках – Белыничи, Круглое и Шепелевичи.
Автор камня-памятника – Хоня (Афанасий) Эпштейн, единственный из узников гетто в Шепелевичах и Круглом, кому удалось выжить. Было ему в те дни 12 лет. Он потерял в гетто 49 своих родных.
Живя в Нью-Йорке, он много лет, ни к кому не обращаясь за помощью, собирал деньги и увековечил память своих родных и земляков.
Генрих Рутман, Нью-Йорк
* * * * * * * * * *
Завершена работа протяжённостью в 6 лет. Она включала поиск земли, скульптора, средств, общение со многими людьми, иногда очень нелёгкое. Обращения за помощью к именитым политикам, организациям, бизнесменам остались без ответа. Памятник [Маше Брускиной] создан на народные деньги, в основном на пожертвования еврейских стариков, ветеранов войны и труда. Поддержал и выручил вечный «реб ид»...
Лина Торпусман,
секретарь амуты «Маша Брускина» (2003-2006).
15 мая споўнілася б 100 гадоў Рыўцы Рубінай (1906-1987). Нарыс, які пра яе напісала Раіса Тарасула з Ніжняга Ноўгараду, не пазбаўлены цікавасці. Прапануем яго ў скарачэнні.
Строительница еврейского Дома
Эта прекрасная женщина служила еврейскому Дому и своими произведениями, и делами. Судьба ее – типичная судьба советской еврейской девушки.
Родилась она в Минске в семье ремесленника, закончила литературный факультет Минского педагогического института, затем училась в аспирантуре Академии наук Беларуси. Вышла замуж за художника Меира Аксельрода.
Строительство еврейского Дома у Ривы Рубиной выразилось в защите и прославлении еврейского слова и в воспитании доброты и милосердия.
Свою литературно-критическую деятельность она начала со статей в еврейском журнале “Штерн” (Минск).
Рубина обладала редким талантом литературного критика. Вот некоторые ее работы: монография “Ицхок-Лейбуш Перец”, вышедшая незадолго до войны, творческие портреты еврейских писателей С. Галкина, З. Аксельрода, Л. Квитко, Д. Бергельсона и др. Итогом многолетней работы Рубиной как литературного критика стала книга “Шрайбер ун верк” (“Писатели и произведения”, 1968 г.). Благодаря ее трудам читатели смогли познакомиться с творчеством Менделе Мойхер-Сфорима, Шолом-Алейхема, И.-Л. Переца, в подготовке сочинений которых она участвовала (редактура и перевод). Рива Рубина переводила на русский и произведения еврейских советских писателей.
Более 50 лет (с 1931 г. по 1987 г.) Рива Рубина отдала еврейскому слову. Быть еврейским писателем и критиком в те годы – для этого требовалось немалое мужество. Именно такие, как Рива Рубина, не дали погаснуть слабенькому очагу еврейского слова.
Принято считать, что литературные критики талантами писателя не обладают. Творчество Ривы Рубиной – опровержение этого представления. Ее рассказы и повести отличаются психологизмом и высоким художественным мастерством. Рива Рубина – прежде всего писательница еврейская: ее образы, характеры, мысли – все из народа.
Значительное место в ее творчестве занимают новеллы о жизни в местечке, подсказанные воспоминаниями детства. Примечателен цикл рассказов о тете Малке. Жизнь тети Малки – это изнуряющая борьба с бедностью: как же, вдова с тремя детьми. Но этот бедный дом наполнен такой любовью к ближнему и окружен такой аурой добра, что это чувствует маленькая Лееле, впервые попавшая к тете Малке. Тетя Малка не завидует жадным богачам (“какие радости получают они от жизни?..”). От тети Малки девочка получает подлинные уроки доброты. Когда, запачкав платье, Лееле плачет, тетя говорит: “Дурочка, только бы душа была как стеклышко. С души смыть пятно не так просто, и заменить ее другой тоже нельзя”.
Рива Рубина сумела проявить незаурядный талант психолога и педагога. Многие ее произведения написаны от лица ребенка, и события освещаются глазами ребенка. И в “детском” изображении нет ни капли фальши.
Педагогический талант Ривы Рубиной проявился и в воспитании родной дочери. Свой собственный дом Рива Рубина так же строила еврейским, и своей дочерью могла бы гордиться: Елена Аксельрод стала прекрасным поэтом и переводчиком с идиш. В настоящее время дочь Ривы Рубиной Елена Аксельрод и внук, художник Михаил Яхилевич, живут в Израиле.
Раиса Тарасулла, korni.jewishworld.ru
ВОСТРАЎ IДЫШ
ВЯСЁЛЫЯ ПРАКЛЁНЫ
з новай кнігі Іосіфа Гуры “Каб нам чуць толькі добрыя весткі” (Масква-Іерусалім: Гешарым-Масты культуры)
A grojs gesheft zolstu hobn mit schojre: vos du host zol men ba dich nit fregn, un vos me fregt zolstu nito hobn.
(Каб у цябе была вялікая крама, але каб не пыталіся тавараў, што ў продажы, а пыталіся тых, якіх няма)
A vejcher balkon dich in kop
(Каб табе на галаву ўпаў мякенькі гаўбец)
A meshugene zol men ojsmekn un dich arajnschrajbn
(Каб варята выпісалі, а цябе паклалі лячыцца на яго месца)
Arumtrogn zol men dich af dy hent
(Каб цябе паўсюль насілі на руках)
Gezunt un shtark zolstu zajn vi ajzn, zolst zich nit kenen ajnbejgn
(Каб ты быў здаровы і моцны, як жалеза, і не мог сагнуцца)
Dos mojl zol dir fun hintn shtejn
(Каб твой рот знаходзіўся ззаду)
Vern zol fun dir a blinchik, un fun im a kac, er zol dich ufesn un mit dir dervargn – zolt men fun ajch bejdn poter gevorn.
(Каб ты ператварыўся ў блінчык, а ён у котку, і каб яна цябе зела і табою падавілася – пазбавіліся б ад вас абодвух)
Zoln dir vaksn burikes/cibelech fun pupik, un zolst pishn mit borsht
(Каб у цябе з пупка раслі буракі/цыбуля, і каб ты пісаўся баршчом)
S’zol dir dunern in bojch, vestu mejnen s’iz a homen-klaper
(Каб у цябе ў пузе грымела, акурат як пурымская трашчотка)
=================
ЗАГАДКАВАЯ КНІГА
Шульман М. На крышке гроба багажника нет. Нью-Йорк: Жабрацкая літаратура [sic!], 2003. – 268 с.
Гэта саматужна пераплецены рукапіс, знойдзены намі ў бібліятэцы мінскага «Хэсэда». Але ён уяўляе з сябе паўнавартасны прыгодніцкі раман, дзе замяшаныя кепскія кадэбісты, шляхетныя злодзеі і дурнаваты, але сімпатычны яўрэй-музейшчык з Магілёва, які робіць кіроўцам у Нью-Ёрку. Падзеі лёгка перамяшчаюцца з Амерыкі ў Беларусь, потым у Ізраіль. Нават таямніцу крыжа Еўфрасінні Полацкай аўтар па-свойму разгадаў. Праўду кажучы, калі сп. Шульман жыў у Беларусі, ён не інтрыгаваў нас сваімі творамі. Відаць, амерыканскае паветра пайшло пісьменніку на карысць.
ПАЗIТЫВЫ АД АЯН
Унесены Скрутак Торы
У нядзелю, 23 мая 2006 г., у Гродне адбылася ўрачыстая цырымонія ўнясення Скрутка Торы, інкогніта падоранага адным з сяброў абшчыны, у старажытную гарадскую сінагогу.
Сотні людзей, якія прыйшлі на ўрачыстасць, папрысутнічалі пры заканчэнні напісання Скрутка Торы – падзеі, роўнай якой не было з даваенных часоў. Пад яўрэйскія мелодыі, што выконваліся ансамблем з Карасценя, нягледзячы на залеву, урачыстая працэсія пранесла Скрутак праз браму яўрэйскага гета, адкуль у вайну былі адпраўлены ў лагеры смерці амаль 30 тысяч бязвінных людзей.
Гарадзенец Рыгор Хосід, адзін з нямногіх насельнікаў гета, які дажыў да нашых дзён, са слязьмі на вачах пранёс Святыя Пісьмёны праз браму.
Пасля традыцыйных «гакафот» працэсія на чале з гарадскім рабінам Іцхакам Кофманам унесла Скрутак у адну з найстаражытнейшых сінагог Еўропы, заснаваную больш як 400 год таму рабінам Мардэхаем Яфэ.
Гарбуз на Швуэс
Цікавая традыцыя святкавання Шавуот склалася ў яўрэйскай абшчыне Ліды. На гэтае свята сябры абшчыны, якія займаюцца садоўніцтвам і агародніцтвам, дэманструюць свае дасягненні.
Як расказала АЯН старшынька абшчыны Ася Саулкіна, традыцыя нарадзілася пяць гадоў таму. «У Шавуот трэба прыносіць у сінагогу сем раслін, якія растуць на зямлі Ізраіля, – патлумачыла А. Саулкіна. – Але ў Лідзе няма сінагогі, таму мы святкуем Шавуот у Доме культуры і прыносім сем раслін, вырашчаных на зямлі, дзе мы жывем».
Гэтым разам удзел у конкурсе на лепшае афармленне кампазіцыі з усяго, што вырасла на прысядзібных участках, прынялі 7 семяў. Яны аформілі кампазіцыі з густам і фантазіяй, і журы, выбранаму з гасцей імпрэзы, давялося папрацаваць.
Першае месца падзялілі семъі Співакоў і Хейфіцаў. Співакі прапанавалі гледачам мёд з уласнай пасекі, які маглі пакаштаваць усе ахвотныя. Хейфіцы парадавалі прысутных прыгожымі кампазіцыямі з кветак і лекавымі раслінамі. Другое месца падзялілі семъі Смаргонскіх і Ваксман, трэцяе – Шпалянскія і Чарняк-Мельнікавы.
Удзельнікі пастараліся зрабіць свае прэзентацыі незвычайнымі. Так, сямъя Чарняк-Мельнікавых выставіла на суд гледачоў гарбуз у выглядзе старажытнага збана, які вырошчвала год. А Вольга Шпалянская спякла традыцыйны для Шавуот тварожны пірог, якім і пачаставала прысутных.
Усе пераможцы конкурсу атрымалі прызы ад абшчыны. А госці пайшлі з букетамі кветак і пучкамі зеляніны, бо ўдзельнікі конкурсу, ізноў жа паводле традыцыі, раздаюць усё гасцям.
www.aen.ru
============================================================================================================
Адрас для лістоў: Рубінчык С.В., Беларусь, Мінск, 220082, вул. Матусевіча, 16-65. (Matusevicha, 16/65, Minsk, Belarus, 220082).
Надрукавана 14.06.2006. Тыраж 120 экз. Бясплатна. Адказны за выпуск – У.П.Рубінчык (rubinchyk@lycos.com).
Правы на матэрыялы «Мы яшчэ тут!» захоўваюцца за аўтарамі. Бюлетэнь распаўсюджваецца ў Беларусі, Ізраілі, ЗША, Расіі і іншых краінах. Інтэрнэт-версію бюлетэня шукайце на сайце Аб’яднання выхадцаў з Беларусі ў Ізраілі: www.souz.co.il/belzem. Рубрыка «Наши друзья»
=======================================================================================
|
|
|
