“МЫ ЯШЧЭ ТУТ!”
Беларуска-яўрэйскі бюлетэнь (Мінск).
Спецвыпуск № 4. верасень 2004 г. / тышрэй 5765 г.
==============================================================
Вось і надышоў новы яўрэйскі год. Ці стане ён шчаслівым для беларускіх яўрэяў? Гэтак хочацца спадзявацца, што нас запісалі ў Кнігу жыцця, што грахі дараваліся... Цяпер ад нас залежыць, што і каго выбраць. Трэба памятаць, што адмова ад выбару – таксама выбар. Няма “маленькіх людзей” ад нараджэння. Дый працэс заняпаду, яскрава абмаляваны нашым славутым земляком Мендэле ў аповесці “Дос клейнэ мэнчале”, мажліва спыніць…
18 АПРЕЛЯ ПО РУССКОЯЗЫЧНОМУ КАНАЛУ ИЗРАИЛЬСКОГО ТЕЛЕВИДЕНИЯ БЫЛ ПОКАЗАН МАТЕРИАЛ О БЕЛОРУССКИХ ПРАВЕДНИКАХ НАРОДОВ МИРА
18 апреля 2004 г., в День памяти жертв Холокоста, по русскоязычному каналу израильского телевидения был показан материал о белорусских праведниках народов мира – семье белорусских татар – минчанках Фатиме и Анне Канапацких.
В интервью БелаПАН А. Канапацкая, не-давно посетившая Израиль для участия в телесъемках, сообщила, что еще в начале нынешнего года Национальный институт Катастрофы и героизма европейского еврейства «Яд-Вашем» (Иерусалим) на основе представленных свидетельств удостоил ее и мать Фатиму звания Праведников народов мира с вручением диплома и медали. Имена Фатимы и Анны Канапацких выбиты на Стене почёта в Аллее праведников института Катастрофы. Кроме того, в их честь в Саду наций «Яд-Вашем» высажено дерево, а Анне Канапацкой назначена ежемесячная пенсия за то, что в годы Второй мировой войны они с матерью рисковали своей жизнью ради спасения евреев, преследуемых нацистами.
По словам А. Канапацкой, во время фашистской оккупации Минска они в течение года укрывали семью Исраэла и Фрумы Давидсон, а также их детей Рахиль (1933 г.р.), Миру (1935 г.р.) и Володю (1938 г.р.) до тех пор, пока те не ушли к партизанам. (Больш падрабязна пра гэта гл. нарыс І.Канапацкага «Лёсы яўрэйскія, лёсы татарскія» у «Анахну кан», № 10, 2002 г., а таксама зборнік “Праведники народов мира Беларуси”, выпушчаны ў Мінску ў 2004 г. – «МЯТ!»). Они считали нас самыми родными людьми. Од-нако в начале 1959 г. мы расстались и потеряли связь, так как семья Давидсонов покинула Беларусь, а мы переехали на новую квартиру. И лишь благодаря усилиям специалистов института «Яд-Вашем» и израильских тележурналистов я смогла встретиться со старшей дочерью спасенных Рахилью, которая сейчас работает врачом в г.Омор, расположенном на юге страны в пустыне Негев», – сказала А.Канапацкая.
По словам заместителя председателя Белорусского общественного объединения татар «Зикр уль-Китаб» Ибрагима Канапацкого, по-добные случаи спасения евреев белорусскими татарами в годы Второй мировой войны имели место в Ивье (Гродненская область), Пуховичах (Минская область), Смиловичах (Червеньский район Минской области) и Минске.
Марат Горевой (БелаПАН)
Друкуецца паводле газеты «Жизнь», № 4-5, 2004 г.
ПАМЁР ГІРШ РЭЛЕС Z”L
Нямногія па дасягненні 90-гадовага ўзросту захоўваюць свежасць думак, чысціню душы ды пачуццё гумару. Апошняе, бадай, і ратавала Гірша Рэлеса (23.04.1913-17.09.2004) на працягу дзесяцігоддзяў. Яму, ураджэнцу Чашнікаў, давялося жыць, вучыцца, працаваць і ў Віцебску, і ў Менску, і ў Наваградку, і ў расейскім Заўраллі. Такі ўжо быў век, век блуканняў. Падвяло старога жнівеньскае падарожжа ў Вільню, пасля якога ён трапіў у больніцу. Але як жа ён, аўтар мэмуараў “Яўрэйскія савецкія пісьменнікі Беларусі” мог не паехаць, не расказаць ідышыстам усяго свету пра сваіх даваенных і паваенных сяброў? У Рэлеса і ў XXI стагоддзі было сяброў нямала. Усе яны будуць помніць гасціннага гаспадара, чалавека таленавітага і неабыякавага, якому насамрэч балеў лёс беларускіх яўрэяў. Бывай, Настаўнік…
Фотаздымак Рэлеса з кнігі “Dy jidysh-sovetishe shrajber fun Vajsrusland” – першага ў Беларусі выдання на ідыш за 50 лішнім гадоў. Выпушчана выдавецтвам І. П. Логвінава (Мінск, 2004) з удзелам Саюза Беларускіх яўрэйскіх грамадскіх аб’яднанняў і абшчын, Віленскага яўрэйскага інстытута. Дзякаваць Б-гу, аўтар паспеў пагартаць сваю кнігу.
ГРИГОРИЙ РЕЛЕС
ОХОТА НА ЗАЙЦА
Сумев у сосны притаиться,
Я пристально в точку гляжу,
Ружье прижимаю к ключице
И зайца на мушке держу.
Под небом, набрякшим от влаги,
В холодной лесной тишине
Два чувства скрестились, как шпаги,
И заговорили во мне.
Одно, мой порыв погашая,
Твердит: нет у зайца вины,
И польза не очень большая,
И нету у жизни цены.
Другое – порыв будоражит,
Пылает в груди горячо,
И душу смущает, и даже
Прикладом толкает в плечо.
А заяц не подозревает,
Что я не свожу с него глаз,
И мордочкой вертит, не знает:
Последний свершается час.
Коль с места бы он не сорвался,
Из всех не помчался бы сил,
Наверное, я бы сдержался,
Смирил свой охотничий пыл.
Но тут я в великом смятенье
Негаданно тронул курок,
И был ослеплен на мгновенье,
Но зайца увидеть я смог.
Он безостановочно мчался,
А я все смотрел в тишине,
Как он от меня удалялся,
И радость рождалась во мне.
Перевел с идиш Марк Лисянский
ГІРШ РЭЛЕС, СЫН ЛЕЙБЫ, БЫЎ ПАХАВАНЫ 21 ВЕРАСНЯ 2004 Г. НА МОГІЛКАХ У КАЛОДЗІШЧАХ, ШТО ПАД МІНСКАМ
* * *
Выказваем глыбокія спачуванні пінчуку Вячаславу Ільянкову з прычыны смерці яго маці, Ніны Лушчык-Ільянковай (1928-2004). Яна была вялікай сяброўкай яўрэйскага народу, аб чым сведчыць і ўрывак з яе ўспамінаў.
ЧЕРНЫЕ ЯГОДЫ
Какими бывают негритята? А всякими, правда? Например, шоколадными, коричневыми, сливовыми, кофейными. Но я в Пинске перед самой войной видела собственными глазами негритят ягодных.
Было это тогда, когда светило солнце. В то лето мы имели уйму радости, тепла, духоты. Над городом навевал ласковый ветерок, несший из недалекого Запольского леса запахи грибов, свежего сена и еще аппетитные запахи ягодного варенья. Откуда? А отовсюду! В каждом домике по улице Болотной пахло черникой.
Сворачиваю за угол – и я уже у Эстерки, моей школьной подруги из школы номер пять. Но кто это путается у меня под ногами? Черные, блестящие, смеющиеся, на босу ногу. Это три негритенка – три братика: Янкелёк, Хаимок и Лейбик – совсем маленький. Горе моему белому маркизетовому платьицу – они уже за него схватились и тащат к своей маме. Маме Пилии.
Полная миска черных ягод, пересыпанных сахаром. А булочки с вареньем – это же настоящее объеденье! Сколько смеха и радости!
Негритята прыгают вокруг. Только Эстерка напуганная. Она знает, что меня ждет неминуемое наказание за испачканное платье и распущенные косы.
Нет! Нет и нет! Никакого наказания мне не было, дорогая Эстерка. А картинка негритят – детей с улицы Болотной, измазанных ягодами – на всю жизнь сохранится в моей памяти.
Черные ягоды уже давно стали горькими, золой и песком засыпанными. И пули черные, и мундиры, что ягодных негритят и тебя, Эстерка, у меня отняли…
* * *
ХЛУСНЯ – ЯНА І Ў АМЕРЫЦЫ ХЛУСНЯ
Ёсць у Нью-Ёрку папулярная газета – “Новое русское слово”. Як няцяжка здагадацца, выпускаецца на рускай мове для імігрантаў з СССР-СНД. І ёсць у “НРС” дадатак – “Еврейский акцент”. Пішуць там час ад часу і пра нас, беларускіх яўрэяў. Можна было б толькі радавацца, але – што пішуць? Як пішуць?
Вось Якаў Б., якога рэдактар “Еврейского акцента” Міхаіл Немяроўскі расхвальвае як “аднаго з самых вядомых лідэраў” (“НРС”, 9.04.2004), дае амерыканцам інтэрв’ю. І заяўляе: «Мы – общественные лидеры – последняя инстанция, точнее, барьер на пути ассимиляции евреев». Дзякуй вам у шапку… А я думаў: чаму дагэтуль не перастаў быць яўрэем? Аказваецца, выключна праз намаганні “грамадскіх лідэраў”, якія гэтак плённа размяркоўваюць панталоны й макароны, ня ўмеючы адрозніць ідышу ад нямецкай… Яшчэ выходзіць, што мінская сінагога “80 лет простояла в руинах и не нужна была никакой еврейской организации”. Але ж ніколі не было ў Мінску сінагогі, якая 80 гадоў прастаяла ў руінах. Падмацоўваць свае дадумкі спасылкай на «общее мнение еврейских лидеров», паводле якога «снос руин не является фактом антисемитизма», брыдка. Чаму б не прызнацца шчыра: «Я, такі і сякі, лічу, што ўвосень 2001 г. дзяржава правільна дазволіла разбурэнне будынка на Дзімітрава, 3, дзе да 1930 г. размяшчалася сінагога. Галоўнае, што будынак не дастаўся аб’яднанню Юры Дорна, якое на яго прэтэндавала, але было “канкурэнтам” маёй арганізацыі». Ну колькі ўжо можна падманваць сябе ды іншых?
А вось як выканаўчая дырэктарка Рады яўрэйскіх суполак Вялікага Нью-Ёрку С’юзэн Грын убачыла сітуацыю вакол разбуранай сінагогі ў Мінску (“НРС”, 16.04.2004): “Странно, но ни один из евреев Беларуси не обратился к мировым еврейским организациям с протестом… Значит, евреям Беларуси здание, которое давно уже потеряло свое еврейское предназначение, было не нужно”. Пачытала б яна хоць “Берега”, “Анахну кан”: яўрэяў Беларусі, якія пратэставалі супраць разбурэння ўласнага храму, хапіла б на некалькі міньянаў. Куды толькі Якаў Гутман і я не звярталіся ў 2001-2002 гг. – і ў “Джойнт” (да пытання аб “сусветных яўрэйскіх арганізацыях”), і ў Мінгарвыканкам, і ў Міністэрства культуры, і ў пракуратуру, і ў Камітэт па справах рэлігій і нацыянальнасцей, да дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў, нарэшце. Нічога не дапамагло. З прычыны канфармісцкай (лагодна кажучы) пазіцыі некаторых яўрэйскіх “дзеячоў”, якія на сустрэчы ў Мінгарвыканкаме ў верасні 2001 г. пагадзіліся на разбурэнне. Цяпер са старонак сваёй газеты просяць “прекратить спекуляции на эту тему”. Гэтыя “лідэры” паспяхова пераабраныя на новы тэрмін у ліпені 2004 г., з чым усіх і віншую. Ці ня з іхняй падачы заакіянскія фундатары пачалі адкрыта хлусіць? Мабыць, такі з іхняй: вунь як ахвотна “Авив” перадрукаваў аблудны тэкст…
Пра такіх, як С. Грын, кажуць: “Beser a guter sojne, ejder a shlechter frajnt” (лепш добры вораг, чым благі сябра). А разявакам урок: і па-англійску можна абы-што рэйдаць.
Вольф Рубінчык.
ПАЭЗІЯ
Feliks Batoryn
LIBE-DERKLERUNG
Du zingst, un es filt on der nign
Majn harс mit sumnekajt biz gor.
Сebrech dem shpigl! – er zogt lign
Vegn dy knejtchn un dy hor.
Du bist ba mir dy shenste same.
Dos greste glik iz mir bashert.
Mir tretn drajsik jor сuzamen
Unter Gots himl durch der erd.
Der himl iz vi thom hathomes
Es shtrebn in zajn tyf arajn
Bafliglt undzere neshomes
Fun echter libe ful mit shajn.
2003
ФЕЛІКС ХАЙМОВІЧ
ПРЫЗНАННЕ Ў КАХАННІ
Спяваеш ты – і поўніць сэрца
Мне светлая журба адна…
Разбі люстэрка ў паняверцы!
Мана маршчынкі й сівізна.
Мне хараство нашто чужое?
Пад божым небам на зямлі
Мы тры дзесяткі год з табою
Дарогай шчаснаю прайшлі.
Вышэй за будняў быль і небыль
Імклівей знічак агнявых
Сягаюць душы нашы ў неба –
Каханне акрыляе іх.
(аўтапераклад з ідыш)
ЕФИМ ПЛАВНИК
ЖЕНЩИНА
Ах, как я ненавижу, как люблю!
Стремлюсь к ней и едва терплю!
Ее скандалы, подозренья
Меня ввергают в исступленье.
Умна, очаровательна, красива,
Уродлива, глупа, сварлива.
Она мне дарит рай, я с ней в тоске и скуке…
Господь, молю, продли мне эти муки!
* * *
В том, что жизнь так несчастлива,
Разобраться очень трудно:
То ли людно в ней, как вшиво,
То ли вшиво, будто людно…
А. НЕИЗВЕСТНЫЙ
ПОСВЯЩЕНИЕ Э.И.
В предположеньях сей ученый смел,
И скоро мы узнаем – и поверим –
Что царь Давид был князем ВКЛ,
А кривичи, ятвяги – сплошь евреи.
============================================================================================================
Адрас для лістоў: Казловай С.В., Беларусь, Мінск, 220082, вул. Матусевіча, 16-65. (Matusevicha, 16/65, Minsk, Belarus, 220082).
Надрукавана 23.09.2004. Тыраж 200 экз. Бясплатна. Адказны за выпуск – У.П.Рубінчык (rubinchyk@lycos.com).
Правы на матэрыялы «Мы яшчэ тут!» захоўваюцца за аўтарамі. Бюлетэнь распаўсюджваецца ў Беларусі, Ізраілі, ЗША, Расіі і іншых краінах. Інтэрнет-версію бюлетэня шукайце на сайце іерусалімскай філіі Аб’яднання выхадцаў з Беларусі ў Ізраілі: www.souz.co.il/belzem.
============================================================================================================
|
