Шанцаў на ўратаваньне будынку на Дзімітрава, 3, пра пляны разбурэньня якой “НН” пісала яшчэ два гады таму, застаецца ўсё менш. 2 верасьня Аляксандар Элентух і я пачалі збіраць подпісы за вяртаньне будынка на вул.Дзімітрава, 3 (да 1920 г. там была сынагога, пасьля – слынныя мастакоўскія майстэрні) габрэйскай грамадзе Беларусі. Мы склалі зварот да кіраўнікоў трох найбольш аўтарытэтных габрэйскіх арганізацыяў Беларусі (Саюзу габрэйскіх грамадзкіх аб’яднаньняў і грамадаў, Юдзейскага рэлігійнага аб’яднаньня, Аб’яднаньня юдзейскіх рэлігійных абшчынаў) з прапановай супольна абмеркаваць пытаньне ўратаваньня будынку. Супольны, адначасовы, рашучы пратэст усіх габрэйскіх арганізацый, зь якімі лічыцца ўрад, застаецца адзіным шанцам спыніць разбурэньне помніка. Але пакуль што ўсе зацікаўленыя бакі цягнуць коўдру на сябе, дзейнічаюць бессыстэмна...

Няпраўда, што габрэі заўжды трымаюцца разам. Габрэяў Беларусі засталося ўжо менш за 30 тыс., мо хопіць ім есьці адзін аднога?

Дом на Дзімітрава, 3 — якраз тая кропка, дзе супадаюць габрэйскія і беларускія памяць і інтарэсы. Калі й зараз функцыянэры габрэйскіх арганізацый не забудуцца на свае рознагалосьсі, гэта будзе зьнявагай людзей, якія хочуць, каб старасьвецкі будынак вярнуўся сапраўдным гаспадарам. У Менску юдзеям ня вернуты ніводзін з будынкаў былых сынагогаў. Хто-ніхто з габрэяў наракае на адсутнасьць «Закону аб рэстытуцыі», але ж каталікі вярнулі сабе Чырвоны касьцёл! Зразумела, юдзейскіх вернікаў менш, але мы лічым, што дом у цэнтры гораду патрэбны ўсім габрэям — і рэлігійным, і нерэлігійным. Можна было б зрабіць тамака музэй габрэйскай гісторыі і культуры.

14--17 верасьня ўсе адрасанты атрымалі наш «Зварот», падпісаны дзеячамі габрэйскай і беларускай інтэлігенцыі.

На 22 верасьня сытуацыя не палепшылася: адрасанты не сустрэліся, не прынялі супольных і рашучых захадаў, дом абнесены плотам і разбураецца будаўнікамі. Шмат зь якіх вокнаў вынутыя шыбы, дах амаль зьняты. Пару дзён таму Я.Гутман, прэзыдэнт Сусьветнага згуртаваньня беларускіх габрэяў атрымаў ліст з камітэту архітэктуры, датаваны 18.09.2001. Там ёсьць спасылка на рашэньне Менгарвыканкаму (12.09.2001, №1203 (п.2) пра распрацоўку дакумэнтацыі “шматкватэрнага дому з падземнай аўтастаянкай, мастацкай галерэяй і памяшканьнямі для працы зь дзецьмі па вул.Дзімітрава, 3”.

Вольф Рубінчык

Прэзыдэнту Юдзейскага рэлігійнага аб’яднаньня ў Беларусі Юр’ю Дорну

               Старшыню Рады Аб’яднаньня юдзейскіх рэлігійных грамадаў у Беларусі Эдуарду Парыжу

Мы, жыхары гораду Менску, зьвяртаемся да кіраўнікоў габрэйскіх арганізацыяў з прапановай супольна абмеркаваць пытаньне аб будынку былой сынагогі на вуліцы Дзімітрава, 3 з тым, каб у далейшым аб’яднаць намаганьні па вяртаньні гэтага будынку габрэйскай грамадзе Беларусі.

Рубінчык В., асьпірант РІВШ БДУ; Кобец-Філімонава А., пісьменьніца; Рэлес Р., паэт; Варановіч А., сябра Мусульманскага рэлігійнага аб’яднаньня ў Беларусі; Сініла Г., дацэнтка БДУ; Абрамаў Д., выканаўчы дырэктар Юдзейскага рэлігійнага аб’яднаньня ў Беларусі; Казлоў Л., генэральны дырэктар фірмы «Арты-фэкс»; Гурэвіч Л., музыкант, заслужаны артыст Беларусі; Шухман А., артыстка; Лейзераў А., прафэсар БДУ; Харык Д., загадчыца бібліятэкай МАЯК імя Ізі Харыка; Барадулін Р., паэт; Конан У., пісьменьнік; Бушлякоў Ю., лінгвіст; Баршчэўскі Л., пэдагог; Улан Н., журналістка ды іншыя. Усяго 116 подпісаў.

На мінулым тыдні невядомы зрэзаў кавалак вушака драўлянай брамы з паглыбленьнем для мэзузы — адзіную памятку, сымбаль габрэйскага мінулага Менску — з дому на рагу Ракаўскай і Вызваленьня. Экскурсіяў да “дому з мэзузай” можна болей не вадзіць...